Αποδέσμευση από τους ενδοβλημένους όρους αξίας:
(Η ιστορία του Κάκτου):
Ήταν κάποτε μια νεαρή κοπέλα, γύρω στα 11-12 ήταν, όταν κόντευε η παραμονή των Χριστουγέννων, και περίμενε με ενθουσιασμό το δώρο της, που θα της έκαναν οι γονείς της για τις γιορτές. Σκεφτόταν ότι μπορεί να της είχαν αγοράσει ένα ωραίο κόσμημα, ένα σκυλάκι ή ακόμα και ένα εισιτήριο για ένα ταξίδι στο εξωτερικό. Με απογοήτευση, όμως, είδε ότι το δώρο της ήταν ένας μικρός άχαρος κάκτος. Όταν τους ρώτησε γιατί της πήραν κάκτο, εκείνοι απάντησαν ότι: Θεώρησαν ότι θα της άρεσε, γιατί και δικοί τους γονείς τους είχαν αγοράσει κάκτο, όταν ήταν παιδιά. Εκείνη φανερά ενοχλημένη, δεν ήθελε να δεχθεί το δώρο τους. Ωστόσο, για να μην τους προσβάλλει, πήρε τον κάκτο στο δωμάτιό της, και τον φρόντιζε σαν παιδί της. Τον πότιζε συστηματικά, κι αυτός ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, έγερνε προς το μέρος της για να την αγκαλιάσει. Ξεχνούσε, όμως, ότι κάθε φορά που την πλησίαζε, τα μυτερά του φύλλα, τσιμπούσαν την κοπέλα. Έτσι, πολλές φορές εκείνη πήγαινε στο σχολείο με γραντζουνιές.
Αγαπούσε τον μικρό κάκτο, γιατί την συντρόφευε στην καθημερινότητά της για πολλά χρόνια. Ωστόσο, θύμωνε και μαζί του, γιατί ο τρόπος που εκδήλωνε την αγάπη του, την πονούσε. Πολλές φορές τα έβαζε μαζί του, γιατί η αγάπη του ήταν άγρια. Εκείνη ήθελε μια αγάπη ήρεμη, σαν χάδι. Δεν μπορούσε να τον αποδεχθεί για την φύση του, και αυτός από την στεναχώρια του άρχισε να ξεραίνεται. Όταν, το είδε αυτό η κοπέλα, πανικοβλήθηκε. Την έπιασαν αμέσως τύψεις που του συμπεριφερόταν άσχημα, και άρχισε να κλαίει. Μπορεί να μην ήταν αυτό που ήθελε, ήταν όμως εξαιρετικά σημαντικός για εκείνη. Ήταν πάντα δίπλα της, στις καλές και στις κακές στιγμές. Δεν μπορούσε να φανταστεί τον εαυτό της χωρίς τον κάκτο. Έσκυψε, λοιπόν, και τον παρακάλεσε να μην πεθάνει. Εκείνος της απάντησε: «Σκέφτηκα ότι για να αγοράσουν οι γονείς σου κάκτο, ήθελαν κάκτο. Αλλιώς θα έπαιρναν κάποιο άλλο φυτό. Δεν μπορώ να αλλάξω την φύση μου. Δυστυχώς, γεννήθηκα για να πληγώνω όσους αγαπώ». Μετά από αυτά τα λόγια, η νεαρή κοπέλα, δεν ξαναπαραπονέθηκε για τις γραντζουνιές του κάκτου. Ακόμα, και όταν εκείνος κάποια στιγμή μαράθηκε, εκείνη κράτησε την αγάπη του ως φυλαχτό. Μάλιστα, παρατήρησε ότι η πρωταρχική σχέση με τον κάκτο, διαμόρφωσε και τις μετέπειτα σχέσεις της. Γνώριζε άτομα των οποίων η «αγάπη» την πλήγωνε. Ήξερε ,όμως, ότι έτσι ήταν αυτοί. Δεν μπορούσε να τους αλλάξει. Αλλά, μπορούσε να αποφασίσει αν θέλει να συνεχίσει να κρατά στην ζωή της άτομα που θα την πληγώνουν, ακόμα και αν της ήταν τόσο γνώριμο πια. Έχοντας αυτή τη γνώση, λοιπόν, τόλμησε να πάει αντίθετα στον άνεμο. Και όταν λέω «αντίθετα στον άνεμο», εννοώ ότι αποφάσισε να πάει με έναν ευνοϊκό άνεμο. Οξύμωρο αλλά και αληθινό. Συμβαίνει κάποιες φορές, ήρεμες, απλές και ισότιμες καταστάσεις και σχέσεις, να μας φαντάζουν δύσκολες και ξένες σε ό,τι έχουμε ζήσει πρότερα.
Βλέπετε, πολλές φορές, δεχόμαστε την αγάπη με τον τρόπο που την έχουμε λάβει ως μικρά παιδιά. Οι γονείς της νεαρής κοπέλας, έκαναν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Έδωσαν στο παιδί τους ό,τι τους είχε δοθεί σαν παιδιά, μία αγάπη που πονάει. Δεν είχαν αξιολογήσει ποτέ αν αυτό που έλαβαν ως παιδιά, τους άρεσε ή τους πονούσε, ή ακόμα και αν το αξιολόγησαν, δεν του αντιστάθηκαν. Παρά μόνο το αποδέχθηκαν και το διαιώνισαν. Αυτός ο κάκτος, λοιπόν, μπορεί να μην ήταν αρκετός για την κοπέλα, ωστόσο για τους γονείς της ήταν ό,τι είχαν! Η μικρή κοπέλα, από την μεριά της, δέχθηκε την γονική αγάπη, γιατί, και για εκείνη αυτή η αγάπη ήταν ό,τι είχε! Όμως, όταν αναγνώρισε ότι ο τρόπος που της δόθηκε η γονική αγάπη, δεν της κάνει πια, δεν τα έβαλε με τον κάκτο, και κάθε «κάκτο» που βρέθηκε στον δρόμο της, και την αγαπούσε πληγώνοντάς της. Παρά, αποδέχθηκε ότι μπορεί να αγαπά και να συμπονά τους κάκτους, χωρίς απαραίτητα να τους θέλει στην ζωή της, γιατί η αγάπη για τον εαυτό της ήταν μεγαλύτερη από την αγάπη της για τον «κάκτο». Ωστόσο, μια τέτοια διαδικασία δεν είναι πάντα εύκολη. Να διαχωρίσει δηλαδή κανείς την αγάπη που λαμβάνει από τον άλλον άνθρωπο, από την αγάπη που πραγματικά αξίζει. Το ότι αυτός που έχω απέναντί μου, δεν με αγαπά όπως θα ήθελα, συχνά δεν έχει να κάνει με το ότι εγώ δεν είμαι άξιος της αγάπης του, αλλά με τον «περιορισμένο» τρόπο, που το άτομο αυτό έχει μάθει να αγαπά, αλλά και με τρόπο που εγώ αντιλαμβάνομαι την αγάπη. Ο καθένας μας έχει μερικά γνωστικά σχήματα στο μυαλό σχετικά με το πώς έχει οραματιστεί μία ερωτική ή συντροφική σχέση. Εάν, εμείς δεν μπορούμε να βρούμε την θέση μας κάπου εκεί, το σχήμα τείνει να μας αποβάλλει. Ωστόσο, όσο ο άνθρωπος αλλάζει, το σχήμα αυτό συχνά τείνει να μεταβάλλεται. Δεν είναι απόλυτο και δογματικό σχήμα, και δεν πρέπει να είναι, αλλιώς εμποδίζουμε την φυσική μας εξέλιξη και πραγμάτωση. Άλλωστε, ο σύντροφός μας είναι ο καθρέφτης του εαυτού μας. Όσο αλλάζουμε εμείς, αλλάζουν και οι επιλογές μας!
Ακριβώς επειδή η αποδέσμευση από τους ενδοβλημένους όρους αξίας συνεπάγεται την αποδέσμευση από ένα πρότερο κομμάτι του εαυτού μας, κάποιες φορές βιώνεται ως ένας μικρός ή και μεγαλύτερος, θάνατος. Όπως σε κάθε μορφή θανάτου, ο άνθρωπος περνά από τα εξής στάδια: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, αποδοχή, έτσι και εδώ χρειάζεται το άτομο να θρηνήσει την απώλεια του πρότερου εαυτού. Δεδομένου ότι αναφερθήκαμε σε προηγούμενο άρθρο στους μηχανισμούς άμυνας, την άρνηση και την διαστρέβλωση, θα μιλήσουμε εδώ κατευθείαν για τον θυμό. Αφού, λοιπόν, μια πληροφορία ή εμπειρία δεν μπορεί άλλο πια να συγκρατείται και να δικαιολογείται από τους μηχανισμούς άμυνας, έχει την τάση να εισέρχεται στο αντιληπτικό πεδίο με τη μορφή θυμού. Ο θυμός σχετίζεται με την ξαφνική αφύπνιση και συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, η οποία δεν ευχαριστεί το άτομο. Το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τους ενδοβλημένους όρους αξίας που έχει λάβει από τους φροντιστές του, και συχνά θυμώνει και με τους ίδιους αλλά και με τον εαυτό του για την πραγματικότητα που ζει. Με τους φροντιστές του θυμώνει, γιατί δεν τον ρώτησε κανείς αν ήθελε να γίνει αυτό που είναι σήμερα, και με τον εαυτό του, γιατί αναγνωρίζει πόσο δύσκολο του είναι να αποβάλλει κάτι, που στην ουσία δεν είναι δικό του.
Ο θυμός της συνειδητοποίησης:
Καμία ψυχή δεν αξίζει να πονά. Κανένας άνθρωπος δεν έχει γεννηθεί για να βασανίζεται. Ο πόνος και ο βασανισμός είναι επιλογές μας. Μαθαίνουμε ότι πρέπει να πονάμε, και ότι ο πόνος είναι μέσα στην ζωή. Όμως, κάπου χάνουμε το μέτρο, και ο πόνος γίνεται μαζοχισμός. Παίρνουμε κάποιου είδους απόλαυση και ικανοποίηση από αυτόν. Τον έχουμε κάνει τόσο οικείο σε εμάς, που είναι σαν να μας δένει μια αόρατη αλυσίδα μαζί του. Τα δύο αυτά συναισθήματα, τον πόνο και τον φόβο, τα κουβαλάμε παντού μαζί μας. Μα μπορεί να το κάνουμε αυτό το πράγμα; Τυφλοί είμαστε; Δεν βλέπουμε ότι μας κάνουμε κακό; Δυστυχώς, ο άνθρωπος όταν συνηθίζει διάφορες καταστάσεις και συναισθήματα, δεν αντιλαμβάνεται τον αντίκτυπο, που έχουν σ΄ αυτόν, γιατί αρχίζει να τους μοιάζει. Είναι σαν να παίρνεις ένα φάρμακο για πολύ καιρό και να μειώνεται η επίδρασή του στον οργανισμό, γιατί πλέον υπάρχει πολύ μικρότερη ευαισθητοποίηση στο φάρμακο. Ο οργανισμός αρχίζει να το συνηθίζει, να το θεωρεί κομμάτι του και να το προσαρμόζει στην ύπαρξή του. Εν τέλει, η κατάσταση που συνηθίζει, γίνεται προέκταση του εαυτού του. Τότε λέει: «Εγώ έτσι είμαι ! Όμως, πραγματικά απορώ, θυμάται αυτός ο άνθρωπος πώς ήταν σαν παιδί; Δεν μπορώ να δεχθώ ότι ήταν πάντα έτσι. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι γεννήθηκα φοβισμένη, γιατί αγαπάω την ζωή. Δεν μπορώ να δεχθώ ότι είμαι τόσο δειλή, γιατί ενθουσιάζομαι στην ιδέα ότι παίρνω ρίσκα! Φοβάμαι, όμως, ότι τα άτομα που με ανέθρεψαν φοβούνται και πονάνε περισσότερο από εμένα. Φοβούνται τόσο, που αρνούνται να δεχθούν μία πιο όμορφη και λιγότερο επώδυνη πλευρά της ζωής.
Τα παιδιά δέχονται ως φυσιολογικό ό,τι δέχονται σε καθημερινή βάση, όσο άρρωστο κι αν είναι αυτό. Αν, λοιπόν, ο περίγυρος των παιδιών πάσχει από μία επαναλαμβανόμενη αδράνεια, τεχνηέντως μετονομαζόμενη σε «προετοιμασία δράσης», η οποία δεν έρχεται ποτέ, τότε η ζωή μπαίνει στην αναμονή. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία μέσα σε καθεστώς αδράνειας, είναι μια επαναστατική, επικίνδυνη και τρομακτική κίνηση, που ταράζει τα νερά. Έτσι, είναι λογικό να φοβάται να δράσει ένα παιδί , όταν ξέρει ότι τον περιμένουν στην γωνία, οι εκ του ασφαλούς, σαδιστές του. Συχνά, ο μόνος τρόπος για να κρατήσεις κάποιον κοντά σου, είναι να τον πείσεις ότι δεν μπορεί να πετύχει και ότι δεν διαθέτει τα εφόδια, στα οποία εσύ υστερείς. Άνθρωποι κομπλεξικοί με ναυαγισμένα όνειρα, σου δείχνουν τον δρόμο της καταστροφής, μιας και έχουν μεγάλη εμπειρία από αυτήν. Εσύ, όμως, δεν είσαι ακόμα ναυαγισμένος από την ζωή. Εσύ δεν θες να πέσεις για να ανυψώσεις για λίγο τον πληγωμένο τους εγωισμό. Εσύ είσαι διαφορετικός. Είσαι νέος, έχεις ζωή, την δικιά σου ζωή. Το να κρατάς ένα μαστίγιο, δεν είναι δύσκολο. Όλοι μας μπορούμε να το κάνουμε. Το δύσκολο είναι να αποδεσμευτούμε από τον νοσηρό κόσμο, που μας παρουσίασαν για πραγματικότητα, και από τα φοβισμένα μυαλά που μας παρουσίασαν για υποδείγματα. Ο κάθε άνθρωπος κάνει το δικό του ταξίδι. Φρόντισε τουλάχιστον το δικό σου, να το έχεις χαράξει εσύ, με όποιο κόστος!
Αρθρογράφος: Καραγιάννη Αναστασία-Χαρά
