Σαφώς κάθε άνθρωπος αποτελεί μια μοναδική ανθρώπινη εκδοχή. Ωστόσο, παρά τις όποιες επιμέρους διαφορές τους, οι άνθρωποι παρουσιάζουν κάποιες κύριες «κατασκευαστικές» ομοιότητες. Σύμφωνα με τον μεγάλο Γερμανό ψυχολόγο Hans Eysenck οι ομοιότητες αυτές είναι κληρονομικές και διαμορφώνουν, από κοινού με τις περιβαλλοντικές συνθήκες που θα βιώσει το κάθε άτομο, την ιδιαίτερη προσωπικότητά του.
Σύμφωνα πάλι με τον Eysenck, ο άνθρωπος κληρονομεί κάποια από τα ακόλουθα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά:
- Εξωστρέφεια: την τάση να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του και να μοιράζεται τις σκέψεις του με τους άλλους ή
- Εσωστρέφεια: την τάση να εσωτερικεύει τα συναισθήματά του και να ασχολείται με τον εσωτερικό του κοσμο και
- Συναισθηματική Σταθερότητα: την αποτελεσματική ικανότητα αντιμετώπισης εσωτερικών συγκρούσεων και καταστάσεων άγχους ή
- Συναισθηματική Αστάθεια (επιστημονικά Νευρωτισμός): την αδυναμία να αντιμετωπίσει το άγχος και τις εσωτερικές του συγκρούσεις, γεγονός που συνδέεται έντονα με ενοχική συμπεριφορά και ψυχαναγκασμούς
Στην αλληλεπίδρασή τους τα ανωτέρω χαρακτηριστικά, διαμορφώνουν τους 4 ανθρώπινους τύπους:
- Χολερικός: υψηλός Νευρωτισμός + υψηλή Εξωστρέφεια (Α)
- Μελαγχολικός: υψηλός Νευρωτισμός + υψηλή Εσωστρέφεια (Β)
- Σαγκουϊνικός: υψηλή Συναισθηματική Σταθερότητα + υψηλή Εξωστρέφεια (Γ)
- Φλεγματικός: υψηλή Συναισθηματική Σταθερότητα + υψηλή Εσωστρέφεια (Δ)
Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι, όταν ο άνθρωπος περνά στην ύστερη ενήλικη ζωή (από 65 ετών και άνω), εμφανίζει κάποιες συμπεριφορικές αλλαγές.
Συγκεκριμένα:
- Η εξωστρέφεια τείνει να περιορίζεται, τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, ενώ
- Ο Νευρωτισμός τείνει να μειώνεται στους άνδρες και να διατηρείται ή και να αυξάνεται στις γυναίκες. Ο Νευρωτισμός βέβαια, σε κάθε ηλικιακό στάδιο είναι προνόμιο των γυναικών…
Σε γενικές γραμμές οι δρόμοι προς την 3η Ηλικία ανοίγονται ως εξής:
- Εσωστρέφεια + υψηλός Νευρωτισμός = υψηλός κίνδυνος εμφάνισης άνοιας
- Εξωστρέφεια + υψηλός Νευρωτισμός = υψηλός κίνδυνος εμφάνισης άνοιας
- Εσωστρέφεια + χαμηλός Νευρωτισμός = χαμηλός κίνδυνος εμφάνισης άνοιας
- Εξωστρέφεια + χαμηλός Νευρωτισμός = χαμηλός κίνδυνος εμφάνισης άνοιας
Τα ευρήματα μπορούν να εξηγηθούν και ως εξής:
- Το χαρακτηριστικό της Συναισθηματικής σταθερότητας / Αστάθειας (Νευρωτισμός) διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο στην πρόβλεψη της άνοιας, από όσο διαδραματίζει το χαρακτηριστικό της Εξωστρέφειας / Εσωστρέφειας.
Συγκεκριμένα, άτομα με υψηλό Νευρωτισμό τείνουν να κινδυνεύουν περισσότερο, ίσως διότι ο Νευρωτισμός συνδέεται με υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και άγχους και συνεπώς με χαμηλότερη ποιότητα υγείας.
Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στην ακόλουθη εξίσωση:
Αν λάβουμε δε υπ’ όψιν μας πως, οι γυναίκες παρουσιάζουν έτσι και αλλιώς υψηλότερα ποσοστά Νευρωτισμού σε κάθε ηλικία, αυτομάτως αντιλαμβανόμαστε γιατί θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε και σε αυτήν την εξίσωση:
Συνεπώς, έχοντας γνώση της επικινδυνότητας του Νευρωτισμού στην εμφάνιση κάποιας μορφής άνοιας, μπορούν οι νεότερες γενιές να επιστήσουν την προσοχή στον μετριασμό του. Δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών στη νοητική μας φθορά αφού, καθημερινά συνδράμουμε στην μελλοντική νοητική μας υγεία. Μην ξεχνάμε ότι ο νους είναι το βασικότερο εφόδιο που διαθέτουμε για να αντιληφθούμε και να επεξεργαστούμε τον κόσμο. Χωρίς αυτόν όλα είναι σχετικά, επίπεδα, ασυγκίνητα και αισθητηριακά. Γι’ αυτό και οποιαδήποτε προσπάθεια προς την καλύτερη αξιοποίησή του είναι σημαντική…
Χαρά Καραγιάννη, Ψυχολόγος
