Η ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
Διάφοροι σύγχρονοι ψυχολόγοι κάνουν λόγο για την αξία της ενσυναίσθησης στην ψυχοθεραπευτική σχέση, αλλά και γενικότερα στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ενσυναίσθηση σαν τεχνική, δεξιότητα ή όπως αλλιώς θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε, έχει κερδίσει έδαφος στον επιστημονικό κλάδο κυρίως τα τελευταία χρόνια. Ίσως, για κάποιους να αποτελεί και μία μόδα της εποχής, σαν αντίβαρο στην αποξένωση της σύγχρονης κοινωνίας. Τι είναι αυτό , όμως, που την κάνει τόσο ξεχωριστή; «Ο Rogers έκανε αναφορά στην ενσυναισθητική κατανόηση, όπως την ονόμασε ο ίδιος, για πρώτη φορά το 1951 στο βιβλίο του Client centered therapy» (Couper et al, 2013, p.165).
Σύμφωνα με τον Rogers (1957) , ενσυναισθητική κατανόηση είναι «η ικανότητα του θεραπευτή να κατανοεί το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του πελάτη «σαν να» ήταν ο πελάτης, και να επικοινωνεί αυτή την κατανόηση» (Couper et al, 2013, p.39). Η ενσυναισθητική κατανόηση δεν προϋποθέτει συναισθηματική ταύτιση , γι’ αυτό ένας θεραπευτής οφείλει να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του πελάτη του, χωρίς όμως να χάνει το δικό του κέντρο αναφοράς. Παράλληλα, χρειάζεται να είναι ακριβής, να εμπνέει ζεστασιά, να χρησιμοποιεί δοκιμαστικότητα και οικονομία στον λόγο του, και τέλος, να επιδιώκει να δημιουργεί μία αρμονική σχέση με τον πελάτη, η οποία θα έχει κάποια σκοπιμότητα (Merry, 1992). Όλα αυτά μαζί αποτελούν τα χαρακτηριστικά του ενσυναισθητικού θεραπευτή, και έχουν εξέχουσα σημασία ανεξάρτητα από την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που μπορεί να «υπηρετεί» ο θεραπευτής (Hutterer & Liss, 2006, όπως αναφέρεται στους Kottler & Montgomery (2010).
Ένας θεραπευτής μπορεί να είναι ενσυναισθητικός πάνω σε διάφορες σκέψεις, συναισθήματα, αντιλήψεις και πεποιθήσεις του πελάτη. Την ίδια στιγμή, βέβαια, δεν θα πρέπει να υποτιμά την δύναμη που έχει η επικοινωνία αυτής της ενσυναίσθησης, και την βαθύτερη ανάγκη που αυτή καλύπτει: την ανάγκη του «ανήκειν» (Dale, 2014). Ο άνθρωπος όταν δεν καλύπτει αυτή την ανάγκη από τους σημαντικούς άλλους, μπορεί να αναπτύξει συναισθήματα απομόνωσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, μοναξιάς ή να φτάσει μέχρι και στην κατάθλιψη (McLoughlina, Spearsa & Taddeob, 2018). Συνεπώς, δεν αρκεί να είναι κάποιος ενσυναισθητικός. Χρειάζεται να μπορεί να το επικοινωνήσει κιόλας. Ψυχολόγοι από διάφορες ειδικότητες προσθέτουν ότι η εκφρασμένη ενσυναίσθηση έχει την ικανότητα να ενθαρρύνει την κοινωνική αλληλεπίδραση και να μειώνει την εχθρική διάθεση (π.χ. Hoffman, 2001, όπως αναφέρεται στους Decety & Meyer, 2008).
Συνεπώς, η ενσυναισθητική κατανόηση, καλύπτει τις πρωταρχικές ανάγκες του ανθρώπου για κοινωνική αποδοχή, συνεργασία, σεβασμό και επικοινωνία (Hojat, 2007). Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι αποτελεί ένα είδος κοινωνικής ευφυίας, αφού προϋποθέτει την ικανότητα αναγνώρισης του συναισθήματος του άλλου και επικοινωνίας του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (Hojat, 2007). Για να συμβεί ,όμως, αυτό, θα πρέπει ο θεραπευτής να έχει 2 βασικές ικανότητες: α) να αποδεσμεύεται από οποιουσδήποτε περιορισμούς στον τρόπο που δέχεται τον πελάτη, και β) να «φωτίζει» τα δυνατά σημεία του πελάτη μέσα σε ένα κλίμα ασφάλεια και ζεστασιάς. Οι ικανότητες αυτές θα βοηθήσουν τον πελάτη να αναγνωρίσει πρώτα ο ίδιος τις δυνάμεις του, έτσι ώστε να μπορέσει σε ένα δεύτερο επίπεδο, να τις επικοινωνήσει με σκοπό την προσωπική ανάπτυξη (Bikker, Kotton & Mercer, 2014).
Ο πελάτης από την πλευρά του, όταν αντιλαμβάνεται θετικά την ενσυναισθητική απόκριση του θεραπευτή, ευεργετείται ψυχικά και σωματικά ( Rakel et al., 2011). Άλλες έρευνες, έχουν δείξει ότι πολλές φορές το γενικότερο αίσθημα που μένει στον πελάτη σε μία ψυχοθεραπευτική σχέση είναι σημαντικότερο από τις αντικειμενικές γνώσεις και τεχνικές του θεραπευτή στην διαδικασία ίασης του πελάτη (Miller & Kaptchuk, 2008). Επιπλέον, ασθενείς οι οποίοι αισθάνονται ότι αντιμετωπίζονται ενσυναισθητικά από τους θεραπευτές τους, αναπτύσσουν μεγαλύτερο θάρρος ,ώστε να κάνουν ενδοσκόπηση και να αναγνωρίσουν την φύση της ασθένειάς τους, με θετικά για τους ίδιους αποτελέσματα (Squier, 1990).
Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η αξία της ενσυναίσθησης μπορεί να βιωθεί εξίσου σημαντικά και από την πλευρά του παρατηρητή. Για τον λόγο αυτό, o C.Rogers αφιέρωσε μεγάλο κομμάτι της έρευνάς του μέσα στις ομάδες ενσυναίσθησης, οι οποίες είχαν έναν διδακτικό χαρακτήρα για τον ίδιο. Ένας παρατηρητής, έχει την ικανότητα να βλέπει από την δική του οπτική μια αδιέξοδη για τον πελάτη κατάσταση, άλλες φορές μπορεί να διαφωνεί με τις θέσεις του ή να βρίσκει κομμάτια του εαυτού του σε αυτές. Είναι, ωστόσο, αδιαμφισβήτητο ότι μόνο μέσα από την συνύπαρξή μας με τους άλλους ανθρώπους μπορούμε να αποκτήσουμε μία σφαιρικότερη εικόνα του κόσμου και εν τέλει να εκπληρώσουμε αυτή την σημαντική ανάγκη του «ανήκειν» (Rogers, 1995).
Συντάκτρια: Καραγιάννη Χαρά-Ψυχολόγος
