Τι μας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους; Γιατί είναι τόσο σημαντικό να δώσουμε απάντηση στο διαχρονικό αυτό ερώτημα; Τι είναι ευτυχία; Ποιες ορμόνες σχετίζονται με την ευτυχία;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα μας προβληματίσουν στο παρόν άρθρο…
Μια ψυχολογική ματιά.
Αρχικά, η ευτυχία θα μπορούσαμε να πούμε ότι συμβολίζει την υποκειμενική αίσθηση ευχαρίστησης και ευδαιμονίας που έχει ο άνθρωπος από την ζωή του. Η ευτυχία είναι μία βαρυσήμαντη λέξη, γι’ αυτό και δύσκολα την χρησιμοποιούμε με σιγουριά, αφού μπορεί να την μπερδεύουμε με την στιγμιαία απόλαυση, την ικανοποίηση και την χαρά. Ωστόσο, έχει ένα μεγαλύτερο συναισθηματικό βάθος από τις παραπάνω λέξεις, και συχνά είναι δύσκολο να προσδιοριστεί σαν έννοια. Σε έρευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς φαίνεται ότι οι άνθρωποι ακολουθούν μία καμπύλη ευτυχίας στην ζωή τους, που μοιάζει με την καμπύλη που κάνει το στόμα μας όταν χαμογελάμε (J) . Ειδικότερα, τείνουν να έχουν αυξημένα επίπεδα ευτυχίας στην παιδική τους ηλικία, τα οποία πέφτουν μέχρι τα 40 έτη, οπότε και ξανανεβαίνουν. Αυτό φαίνεται να οφείλεται στην ψυχολογική ωριμότητα που αποκτά ο άνθρωπος με το πέρασμα των χρόνων.
Αντίθετα, σύμφωνα με τους Hudson, Lucas & Donnellan (2019), τα υποκειμενικά επίπεδα ευτυχίας φαίνεται να είναι σχετικά σταθερά κατά την διάρκεια της ζωής μας, αν και η ηλικία και τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μπορούν να την μεταβάλλουν. Άνθρωποι που πορεύονται στην ζωή σύμφωνα με τις αξίες τους (π.χ. επαγγελματική ανάπτυξη, οικογένεια, οικονομική ανεξαρτησία), και επιτυγχάνουν όσα για αυτούς είναι σημαντικά, τείνουν να νιώθουν πιο ευτυχισμένοι σε σχέση με εκείνους που δεν επιτυγχάνουν σημαντικούς στόχους της ζωής τους. Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι αξίες, αλλά και οι άνθρωποι που συμβάλλουν στην ευτυχία μας. Η μεγαλύτερη έρευνα σε σχέση με την ευτυχία, που ακολούθησε δύο γενεές ανθρώπων κατά την διάρκεια της ζωής τους για πάνω από 80 χρόνια, παρατήρησε ότι η ευτυχία έχει να κάνει περισσότερο με τους ανθρώπους που επιλέγουμε να έχουμε δίπλα μας, την ποιότητα του χρόνου που περνάμε μαζί τους, αλλά και την συχνότητα (Waldinger & Schulz, 2023).
Μια νευροβιολογική ματιά.
Τι συμβαίνει στον οργανισμό του ευτυχισμένου ανθρώπου; Οι Cases & Teller (2024), προσδιορίζουν 4 βασικούς νευροδιαβιβαστές στον ανθρώπινο οργανισμό, οι οποίοι συμβάλλουν στην υποκειμενικά αντιλαμβανόμενη ευτυχία μας. Αυτοί είναι: η ωκυτοκίνη, η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και οι ενδορφίνες.
Η ωκυτοκίνη είναι η ορμόνη της «αγκαλιάς» και της «αγάπης». Παράγεται στον εγκέφαλο μέσω της ευχάριστης σωματικής και κοινωνικής επαφής. Η ωκυτοκίνη σχετίζεται με την επιθυμία και την ικανότητα του ανθρώπου να χτίζει σχέσεις εμπιστοσύνης, με πρωταρχική την σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεται ανάμεσα στην μητέρα και το βρέφος. Παράλληλα, ενισχύει το αίσθημα του συναισθηματικού δεσίματος με μέλη της ίδιας ομάδας, και σχετίζεται αρνητικά με τα επίπεδα στρες στον οργανισμό. Αυτή η επιστημονική εξήγηση επικυρώνει και την αντίστοιχη ψυχολογική σκοπιά που αναφέραμε παραπάνω για την αξία της ανθρώπινης επαφής και σύνδεσης. Η ωκυτοκίνη παράγεται μέσα από την αφιέρωση προσωπικού ποιοτικού χρόνου σε ανθρώπους που μας αγαπάνε και μέσα από την βίωση ευχάριστων συναισθημάτων.
Η ντοπαμίνη είναι ο ορμόνη εκείνη που μας δίνει κίνητρο για δράση. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με την αναζήτηση της άμεσης ανταμοιβής του εγκεφάλου μας για μία συμπεριφορά. Π.χ. Αν διαβάσω τα μαθήματά μου, θα φάω ένα παγωτό. Σχετίζεται λοιπόν, με άμεσες μικρές απολαύσεις. Πολλές φορές μία πρόσκαιρη έκκριση ντοπαμίνης μπορεί να μας δώσει την δύναμη και ώθηση που χρειαζόμαστε στην καθημερινή μας ζωή να αναλάβουμε δράση και να συνεχίσουμε να νιώθουμε ικανοί για τη την επίτευξη μεγαλύτερων στόχων.
Η σεροτονίνη αποτελεί μία ορμόνη, που μας κάνει να έχουμε καλή διάθεση. Η συγκέντρωσή της στον οργανισμό μας έχει μεγάλη σχέση με την διατροφή μας. Κάνοντας λοιπόν μία «σωστή» και ισορροπημένη διατροφή προσαρμοσμένη στις ανάγκες του σώματός μας, έχουμε την τάση να διευκολύνουμε και τα αντίστοιχα επίπεδα ψυχικής μας υγείας. Παράλληλα, η σωματική άσκηση, η μουσική, μία ήσυχη βόλτα στην φύση αυξάνουν τα επίπεδά της, κάνοντάς μας να νιώθουμε πιο αισιόδοξοι ως προς την ζωή. Τέλος, οι ενδορφίνες είναι οι ορμόνες εκείνες που σχετίζονται με το αίσθημα ευχαρίστησης που νιώθουμε όταν κάνουμε κάτι που ευχαριστεί μυαλό και σώμα. Π.χ. όταν γελάμε, όταν τρώμε ένα φαγητό που μας αρέσει, όταν γυμναζόμαστε. Οι ενδορφίνες είναι τα φυσικά παυσίπονα του οργανισμού μας.
Κλείνοντας, η ευτυχία φαίνεται να είναι ένας συνδυασμός διαφόρων παραγόντων. Βασικό ρόλο παίζουν: η ευχαρίστηση που νιώθουμε από τις ανθρώπινες σχέσεις, ο βαθμός στον οποίο νιώθουμε ότι κινούμαστε προς τους στόχους μας, και η ικανότητά μας να τους επιτύχουμε. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα : «τι μας κάνει ευτυχισμένους;», χρειάζεται αρχικά, να είμαστε παρόντες στην ζωή μας , να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες μας, και να ξέρουμε ότι αυτό το ερώτημα ανά περιόδους μπορεί να φέρει διαφορετική απάντηση από πλευράς μας…. Απλές και καθημερινές δραστηριότητες και πράξεις που ενισχύουν τις ορμόνες της «ευτυχίας», μπορούν να μας δώσουν μια γεύση για το πώς είναι μέσα στο μυαλό ενός ευτυχισμένου ανθρώπου…
Πηγές:
Cases, F., & Teller, S. (2024). Μπες στο μυαλό των ευτυχισμένων ανθρώπων και ξεπέρασε το άγχος, Αθήνα: Μίνωας
Hudson, N. W., Lucas, R. E., & Donnellan, M. B. (2019). The development of subjective well-being across the lifespan. Handbook of personality development, 503-517.
Waldinger, R., & Schulz, M. (2023). The good life: Lessons from the world's longest scientific study of happiness. Simon and Schuster.
