Οι κρίσεις πανικού αποτελούν αιφνίδιες εκδηλώσεις άγχους, και συνήθως κρατάνε γύρω στα 10-15 λεπτά. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται όλο και πιο συχνά σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, ιδιαίτερα νέους, δυσχεραίνοντας την καθημερινότητά τους. Εμφανίζονται με την μορφή σωματικών συμπτωμάτων, όπως: ζάλη, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, ταχύπνοια και σφίξιμο στο στήθος, και αντίστοιχες σκέψεις γύρω από αυτά. Πήραν το όνομά τους από τον θεό Πάνα, ο οποίος, στην μυθολογία έσπερνε τον φόβο απ’ όπου περνούσε, αν και ήταν ακίνδυνος, στην πραγματικότητα.
Σε βιολογικό επίπεδο, όμως, πώς εξηγούνται οι κρίσεις πανικού; Κάθε φορά που ο οργανισμός μας ανιχνεύει μία απειλή, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα εκκρίνει αδρεναλίνη, ώστε ο οργανισμός είναι έτοιμος να τραπεί σε φυγή ή να πολεμήσει, αν χρειαστεί (fight or flight response). Αυτός είναι ένας αυτόματος μηχανισμός του οργανισμού, καθώς διακυβεύεται η επιβίωση του ανθρώπου. Κατά την διαδικασία αυτή, το αίμα μαζεύεται στα άκρα και τον εγκέφαλο, ενώ περιορίζεται στην περιοχή της κοιλιάς και του στομάχου. Όταν παρέλθει ο χρόνος της πραγματικής απειλής, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα αναλαμβάνει, ώστε να κάνει την αντίστροφη διεργασία από το συμπαθητικό. Στις κρίσεις πανικού παρατηρείται μία υπερευαισθησία στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Σε ψυχολογικό επίπεδο, οι κρίσεις πανικού μπορούν να κατανοηθούν ως εξής: Κάθε φορά που συμβαίνει μία κρίση πανικού συνυπάρχουν 3 εαυτοί: Ο σωματικός εαυτός, ο οποίος φέρει τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. ταχυκαρδία, αίσθημα πνιξίματος, ζάλη), ο φοβισμένος εαυτός , ο οποίος φέρει την ψυχολογική σκέψη με τον φόβο θανάτου και τον φόβο απουσίας ελέγχου του εαυτού (π.χ. θα πεθάνω, θα λιποθυμήσω, θα πάθω καρδιακή προσβολή), και ο κοινωνικός εαυτός, ο οποίος εστιάζει στην πιθανή αντίδραση του κοινωνικού περίγυρου για αυτό που μου συμβαίνει (π.χ. Θα με σχολιάσουν, θα γίνω ρεζίλι, θα γελοιοποιηθώ). Πώς συνεργάζονται, όμως, αυτοί οι 3 εαυτοί; Ο σωματικός εαυτός δίνει κάποια σωματικά συμπτώματα, τα οποία ο φοβισμένος εαυτός αντιλαμβάνεται ως απειλή. Η αίσθηση απειλής δημιουργεί ένα αίσθημα φόβου, το οποίο όμως, συχνά καταπιέζεται από την έγνοια του τι θα πει ο κόσμος, γεγονός που συχνά δυσχεραίνει την υποκειμενική βίωση των κρίσεων πανικού.
Κινδυνεύω, όμως, ποτέ πραγματικά από μία κρίση πανικού; Μία κρίση πανικού, είναι εντελώς ακίνδυνη, και δεν υπάρχει περίπτωση να πεθάνει κανείς από αυτήν. Στην πραγματικότητα, ποτέ η κρίση πανικού δεν είναι το πρόβλημα, αλλά ένα σύμπτωμα της μη αποτελεσματικής διαχείρισης του προβλήματος. Εμπειρίες τις οποίες ο ψυχισμός μας δυσκολεύεται να επεξεργαστεί και να χωρέσει, τις κρατά στο ασυνείδητο, και στην συνέχεια, αυτές μπορεί να εκφραστούν μέσα από τις κρίσεις πανικού, οι οποίες λειτουργούν σαν αγγελιοφόροι αυτών των εμπειριών. Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν δεν μπορώ να εμπεριέξω στον ψυχισμό μου μία συγκεκριμένη εμπειρία, η οποία φαντάζει απειλητική για την συνοχή της εικόνας του εαυτού μου ή αλλιώς μία εμπειρία απωθείται από το αντιληπτικό μου πεδίο ως απειλητική, και βρίσκεται στα όρια της επίγνωσής μου.
Πώς οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν την ζωή του ανθρώπου; Ο φόβος του φόβου της κρίσης πανικού συχνά μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου, δημιουργώντας συμπεριφορές αποφυγής, π.χ. Μπορεί να σταματήσω να βγαίνω σε ένα συγκεκριμένο μαγαζί, γιατί εκεί είχα πάθει την προηγούμενη φορά κρίση πανικού, οπότε πολύ πιθανό να ξαναπάθω. Ωστόσο, οι επαναλαμβανόμενες αποφυγές, δημιουργούν μία ψευδαίσθηση ασφάλειας, αλλά στην πραγματικότητα δεν λύνουν το πρόβλημα, αλλά σε βάθος χρόνου έχουν την τάση να περιορίζουν την ποιότητα ζωής του ανθρώπου.
Διαχείριση- Αντιμετώπιση:
Σημαντική παράμετρος στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού είναι να διερευνήσει κανείς ποια είναι η πραγματική απειλή. Να υπενθυμίσει στον εαυτό του πώς το σωματικό σύμπτωμα ποτέ δεν είναι η πραγματική απειλή (εφόσον έχει αποκλειστεί παθολογικά αυτό), και να στείλει ένα ακριβές αλλά και ξεκάθαρο μήνυμα σε κάθε έναν από τους 3 εαυτούς, οι οποίοι συνεργάζονται στην εμφάνιση και βίωση των κρίσεων πανικού:
Μήνυμα προς τον σωματικό μου εαυτό:
Ο οργανισμός μου έχει την δικιά του νοημοσύνη και μου στέλνει κάποια μηνύματα μέσα από τα σωματικά μου συμπτώματα. Ωστόσο, τα σωματικά συμπτώματα είναι φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού και δεν αποτελούν την πραγματική απειλή. Η πραγματική απειλή είναι το πώς εγώ μεταφράζω αυτά τα σωματικά συμπτώματα (π.χ. χτυπάει γρήγορα η καρδιά μου, άρα θα λιποθυμήσω).
Μήνυμα προς τον φοβισμένο μου εαυτό: - ενεργοποίηση ενστίκτου θανάτου.
Δεν πρόκειται να πάθω τίποτα. Τα σωματικά μου συμπτώματα είναι εντελώς άκακα. Είμαι ασφαλής.
Μήνυμα προς τον κοινωνικό μου εαυτό:
Αυτή την στιγμή προτεραιότητα έχει να διαχειριστώ την κρίση μου όσο καλύτερα μπορώ. Δεν έχει σημασία τι θα πουν οι άλλοι, γιατί αυτό που συμβαίνει σε εμένα μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε. Οι κρίσεις πανικού δεν με προσδιορίζουν σαν άνθρωπο, αλλά έχει νόημα να καταλάβω το μήνυμα που θέλουν να μου μεταφέρουν.
Είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος που βιώνει κρίσεις πανικού να αισθανθεί ότι ακούγεται, και ότι αυτό που νιώθει δεν είναι παράλογο. Παράλληλα, η κατανόηση της βιολογικής διεργασίας που υπάρχει πίσω από αυτές, όπως και της ψυχολογικής σκέψης, συχνά δίνει ένα αίσθημα ασφάλειας στον οργανισμό που φοβάται.
