Μια συμβουλή που δόθηκε σε έναν νεαρό ιθαγενή Αμερικανό την εποχή της μύησής του: Όσο προχωράς στο δρόμο της ζωής σου, θα δεις ένα μεγάλο χάσμα. Πήδα! Δεν είναι τόσο φαρδύ όσο νομίζεις!-Joseph Campbell
Ο γνωστός μυθολόγος, δάσκαλος, και για πολλούς οραματιστής Joseph Campbell (1904-1987), είχε αναγνωρίσει την δύναμη της πρόκλησης και της δυσκολίας ας προαπαιτούμενης στην εξέλιξη του ανθρώπου. Θεωρούσε ότι κάθε άνθρωπος χρειάζεται να ενδώσει την προσωπική του πρόκληση προκειμένου να επιτελέσει το έργο του επί γης, έξω από την ασφάλεια της βολής του. Μάλιστα, επηρεασμένος από την μυθολογία, παρατήρησε ένα κοινό μοτίβο στους μυθικούς ήρωες, το οποίο προσάρμοσε στον σύγχρονο τότε άνθρωπο. Παρατήρησε ότι ήρωας είναι αυτός, ο οποίος καλείται να ανταποκριθεί σε μια προσωπική πρόκληση, π.χ. να γιατρέψει μια προσωπική πληγή, ή να θυσιάσει τον εαυτό του για την κοινωνική ισορροπία. Ήρωας είναι ένας άνθρωπος που κάνει παράλληλα ένα εσωτερικό και ένα έξωτερικό ταξίδι αναζήτησης. Για τον Campbell, ο ήρωας, αντιλαμβάνεται, ότι είναι ήρωας συνήθως όταν τελειώνει το ταξίδι, το οποίο είναι πιο σημαντικό από τον προορισμό. Το ταξίδι μας κάνει ήρωες, γιατί μέσα στο ταξίδι μαθαίνουμε την ζωή. Ο ήρωας έχει κοινωνική συνείδηση, και έχει αφιερώσει την ζωή του σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό του, π.χ. αναζήτηση αγάπης, αναζήτηση δικαιοσύνης, διόρθωση κάποιου λάθους, αναζήτηση επιτυχίας, που είναι παγκόσμιες ανάγκες. Έχει αναρωτηθεί για κάτι πέρα από τον εαυτό του, και βρίσκεται στο ταξίδι της ζωής προς την εύρεση απαντήσεων. Είναι αυτός που κάνει καλό μεγαλύτερο από το εγωιστικό καλό. Ο καθένας μπορεί να γίνει ήρωας — σκόπιμα ή ακόμα και κατά λάθος. Όταν, όμως ολοκληρώσει το ταξίδι του πρέπει να επιστρέψει στον συνηθισμένο κόσμο, όπου το ταξίδι ξεκίνησε, μεταμορφωμένος από την εμπειρία του.
Σύμφωνα με τον Joseph Campbell, ο ήρωας ξεκινάει το ταξίδι του, ως εξής:
Αρχικά, καλείται να ενδώσει σε μία περιπέτεια (call to adventure). Στην αρχή, ο ήρωας αρνείται την πρόσκληση και υποχωρεί (refusal of thw call). Ωστόσο, στην συνέχεια εμφανίζεται στην ζωή του ένας μέντορας, που τα αλλάζει όλα, και τον κάνει να υποκύψει στην προσωπική του περιπέτεια (meeting with the mentor). Έχοντας την στήριξη του μέντορα, ο ήρωας αποκτά την δύναμη να περάσει το πρώτο μεγάλο χάσμα (croosing the first thershold), εκείνο που τον βοηθάει να μεταβεί από τον συνηθισμένο (ordinary) στον ασυνήθιστο (special) κόσμο, μέσα στον οποίο θα αντιμετωπίσει δυσκολίες, προκλήσεις και εχθρούς (tests, allies, enemies). Ο ασυνήθιστος αυτός κόσμος μοιάζει περισσότερο με το προσωπικό ταξίδι, που κάνει κάθε άνθρωπος, ο οποίος αισθάνεται ότι κάτι λείπει από τον συνηθισμένο κόσμο, και μπορεί να το προσφέρει μέσα από το προσωπικό του ταξίδι. Ενώ, λοιπόν, ο ήρωας πλησιάζει προς την κατάκτηση του προσωπικού του ταξιδιού, αντιμετωπίζει μια οδυνηρή εμπειρία (ordeal), η οποία διακυβεύει την πορεία του ήρωα και τον καταρρακώνει. Ωστόσο, ο ήρωας δεν εγκαταλείπει και, εν τέλει, βγαίνει πιο δυνατός, κατακτώντας τον προσωπικό του “θησαυρό” (reward). Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, δεν γυρίζει ίδιος με αυτόν που έφυγε (transformation), καθώς η πορεία του ομοιάζει με την νεκρανάσταση. Πεθαίνει ο παλιός του εαυτός, προκειμένου να ανγεννηθεί ο καινούργιος. Επιστρέφει, λοιπόν, αναγεννημένος, και καρτώντας στα χέρια του το προσωπικό του τρόπαιο (return with elixir), το οποίο μοιράζεται με τον συνηθισμένο κόσμο.
Η αντίληψη αυτή του Campbell για το πραγματικό ταξίδι του ήρωα έχει λειτουργήσει σαν αφορμή για να δημιουργηθούν πολύ γνωστές ταινίες του σινεμά, όπως το Star Wars. Το γεγονός ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει τον εαυτό του σε κάποια σημεία έστω του ταξιδιού, αποδεικνύει ότι το ταξίδι όντως υπάρχει. Ακόμα και αν από πολλούς αμφισβητείται αυτό το ταξίδι, θα ήταν ωραίο να αναρωτηθεί ο καθένας από εσάς, εάν μπορεί να βρει τον εαυτό του σε κάποιο από τα στάδια από το ταξίδι του ήρωα, αυτή τη στιμγή. Εάν, μπορούσατε να τοποθετήσετε κάπου τον εαυτό σας, πού θα ήταν αυτό;
Είναι σημαντικό, για να κατανοήσουμε αυτό το ταξίδι, να μην το βλέπουμε με στενούς ορίζοντες. Για παράδειγμα, ο μέντορας στην σύγχρονη κοινωνία, δεν χρειάζεται να εμφανίζει με την μορφή κάποιου μάγου, αρκεί να είναι κάποιος άνθρωπος, που για εμάς έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ζωής μας και μας βοήθησε να ξεκινήσουμε το ταξίδι μας. Ή, οι δυσκολίες δεν χρειάζεται απαραίτητα να φέρουν έναν φόβο θανάτου με την φυσική του υπόσταση, όσο με την μορφή του ψυχικού, συναισθηματικού, οικονομικού τέλματος, το οποίο μας ανακατευθύνει. Tο ταξίδι του ήρωα βοηθάει τον άνθρωπο να αναρωτηθεί εάν υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από το Εγώ του και την ικανοποίησή του, και τέλος, δίνει αξία στην δύναμη της κοινωνικής προσφοράς και του μοιράσματος με τον συνηθισμένο κόσμο. Άλλωστε, όταν αλλάζει ένας άνθρωπος, αλλάζει και ο κόσμος γύρω του.
Κλείνοντας, ήρωας για εμένα είναι αυτός που δεν σταματά να αναρωτιέται, ακόμα και όταν φαίνεται να μην παίρνει απαντήσεις, γιατί ένας ήρωας δεν ζει απαραίτητα για τις απαντήσεις, αλλά για το εσωτερικό ταξίδι που κάνει μέσα του, το οποίο δημιουργεί τις ερωτήσεις. Ένας ήρωας ζει, στην πραγματικότητα, για τις ερωτήσεις, εκείνες που διαμορφώνουν το εσωτερικό του ταξίδι. Το εσωτερικό ταξίδι είναι πάντοτε μοναδικό, και ο ήρωας είναι πάντα ο πρωταγωνιστής σε αυτό. Κάθε άνθρωπος είναι πρωταγωνιστής στο εσωτερικό του ταξίδι!
Αρθρογράφος: Καραγιάννη Αναστασία- Χαρά
